Толығырақ

18.03.2024

Ұлттық костюм: ұлттың және бүкіл елдің рухын және күшін сақтау

Наурыз келіп халқымыздың көңіл-күйі көтеріліп қалды. Наурызды адамдар бір-бірін бай достарханға қонақ болуға шақырып, көңілді ән-күй ойнап және түрлі ұлттық костюмдерімен қарсы алды. Бұл тамаша дәстүр Наурыз күнтізбесіне ұлттық киімге арналған ерекше күн ретінде енді. Ол алғаш рет 18 наурызда халық мерекесі ретінде атап өтіледі.

Бұл күн көптеген қазақстандықтар үшін шкафтар мен сандықтарын ақтарып, ата-бабаларынан мұраға қалдырылатын, рудың, ұлттың және өз елінің жылуы мен рухын сақтай отырып, әдемі киімдерді үстеріне ілді. Бұл күн көптеген адамдарға жаңа ұлттық костюм алуға себеп болды, бұл үрдіс жас отбасыларда осы мерекені атап өтудің керемет дәстүрлерін қалыптастыратынына сенімдіміз.

Бұл қаншалықты маңызды, әдемі екенін бүгін «АлЭС» АҚ энергетиктері көрсетті. Компанияның барлық өндірістік бөлімдерінде бұл күн ұлттық костюм күні деп аталды.

– Ұлттық киім кигенде біз қазақ дәстүрлерімізді дәріптеп қана қоймаймыз, сонымен бірге өскелең ұрпақты тәрбиелеудің маңызды элементі ретінде қабылдаймын, – дейді БЖК ӨТБ 1-санатты инженері Мөлдір Жампозова. – Осының арқасында біз өз мәдениетімізді жандандырамыз. Бірақ ежелгі және қатып қалған үрдіс ретінде емес, қазіргі заманмен байытылған дәстүрлердің сабақтастығы ретінде жалғастырамыз. Өйткені, бүгінгі ұлттық стиль – өткен дәстүрлер мен заманауи үрдістердің үйлесімі. Сондықтан жастар да зор ықыласпен киіп жатыр.

Айта кетейік, жақында «АлЭС» АҚ қызметкерлері ұлттық костюмдердің барлық сұлулығын көрсете отырып, «Ұлттық сезім» жалпыұлттық флешмобына қатысты.

– Біздің отбасымызда біз де дәстүрлерді құрметтейміз және ұлттық костюмдерді зор ықыласпен киеміз: үй ішінде жүргенде кейде, Наурызда қалдырмай киеміз, арасында туған күндерде киіп тұрамыз. Ұлттық киім ұлттық намысты оятады, ата-бабалар рухын сездіріп, күш береді, – дейді Жобаларды сүйемелдеу басқармасының бастығы Марат Ғиззатов. – Өзіміздің ұлттық киімін құрметтеу басқа этникалық киімдерді де құрметтеумен тең. Мысалы, менің үйімде коллекцияда түрікмен халаты, бурка, осетин көйлегі, әртүрлі елдерден көптеген бас киімдер бар. Мұның бәрі материалдық мәдениеттің белгілері. Материалдық емес алып қарасақ, қасиетті символ. Әсіресе, адамның әлеуметтік мәртебесін, отбасылық жағдайын және басқаларын көрсететін бас киім.

Батыс жылу кешенінің қазандық цехының аға шебері Айбол Дәулетов үшін ұлттық киім, әсіресе батырлардың киімін жүру – оның тарихты зерттеуге қосқан үлесі және хоббиі. Ол мектептен бастап қызығушылық танытады, өйткені ол Алматы қ. Қожа Ахмет Яссауи ат. №123 көпсалалы мектеп-гимназиясында тарихты тереңдетіп оқытатын сыныпта оқыған болатын.

– Бойым екі метр болғандықтан, батырлардың ұлттық киімдерін көрсету үшін таңдалған іріктеуден өттім, – деп бөлісті ол. – Батырдың киімін киіп жүргенде мен зор күш пен алпауыт рухты сезінемін, оның салмағы 25-30 кг, қаруы да 20 кг-дан асып жығылады. Атқа міну үшін қазақтарда белгілі бір киім болмаған. Ең бастысы жылқыны басқара білу болды. Ал біз қазақтар бұны бала кезден үйрендік, бұл біздің қанымызда бар. Батыр үшін қару-жарақ пен қорғаныс құралдарының толық болуы өте маңызды. Әскерде жеңу сапалы қару-жарақ пен сауытқа байланысты болған. Мысалы, мен көрсеткен батыр бейнесінде нағыз былғарыдан жасалған сауыт, найза және айбалта бар. Мен тек батырды ғана көрсетіп қоймаймын, аң аулауда бүркітті пайдаланамын. Шынында да, Орталық Азияның көшпелі халықтары-қазақтар, қырғыздар мен моңғолдар бүркітті түлкілерді-қарсақтарды, қояндарды, ақбөкендерді, қарақұйрықтарды, кейде қасқырларды аулау үшін аңшы құс ретінде қолданылады.

«Біз негізінен ұлттық мерекелерде, соның ішінде Наурызда өнер көрсетеміз» – дейді Айбол Дәулетов. Әдетте, бұл Алматы алаңдарындағы шерулерге, «Сұлтан Сері Этно Театр» театрындағы спектакльдерге қатысады. Көбінесе оған және оның достарына мерейтойларды, сүндет тойды, тілашар тойды өткізуге, жас жұбайларды ортаға алып шығуға қатысу туралы өтініш жасалады.

– Мен әрқашан болашақ ұрпағыма үлкен алпауыт жерлерімізді қалдырып, өз халқымды қорғауды мақсат еткен асыл батырларымыз сияқты болғым келді. Олардың әрқайсысы құрмет пен құрметке лайық», – деп атап өтті ол.

Айболдың айтуынша, бұл хоббиге Қазақстандағы көптеген адамдар таң қалады, тіпті шетелден де шақыртулар келіп жатады. Оны шетелге гастрольге шақырған.

«Бірақ мен бас тарттым, өйткені біздің энергетика саласындағы жұмысымыз жауапкершілік пен тәртіпті талап етеді», – деп мойындайды ол. – Мен өз жұмысымды жақсы көремін, ал хоббиім жұмыстан және отбасымнан кейін үшінші орында тұрады.

Компанияда онымен ұлттық тарихқа, дәстүрге және киімге қызығушылық танытатын көптеген әріптестер бар.

– Қазақтың ұлттық киімі керемет, ол еркін және тәуелсіз дала әйелдерінің сұлулығын, батылдығын көрсетеді. Шапан киіп, өзімді ата-бабаларымның мұрагері ретінде сезінемін – дейді Каскад ГЭС Электромашиналық цехының бастығы Серік Тоқтарбаев.

Ал Каскад ГЭС АжЖАО бастығы Дархан Борашов үшін ұлттық киім – бұл мәдениет пен дәстүрдің көрінісі ғана емес. «Бұл менің тарихым», – дейді ол. – Мен бүкіл әлем біздің ұлттық костюмдеріміздің қаншалықты әдемі екенін білгенін қалаймын және оларды бүкіл әлемге танытқым келеді. Мен өзімнің жастар алдындағы жауапкершілігімді сезінемін және ата-бабаларымның ойлау тәсілін қазіргі ұрпаққа жеткізуім керек екенін түсінемін».

Ұлттық костюмнің терең мағынасы, оны тігу кезіндегі семантикалық кодтар туралы «Энергожөндеу» ӨЖК кәсіподақ комитетінің төрағасы Назира Қадырқұлова «Мен үшін ұлттық костюм – бұл ұрпақтар арасындағы байланыс және ұлттық бірегейлік», – дейді ол. – Мен ұлттық костюм кигенде мақтаныш сезімі мен эмоционалды шабытты сезінемін. Мен әдетте соңғы 10 жыл бойы көктемде наурыз айында ұлттық костюмнің элементтері бар киім киемін. Жалпы, менің ойымша, мұндай киімді күн сайын киіп жүрсе нұр үстіне нұр болары хақ. Өйткені қазақтың ұлттық киімі әрқашан ыңғайлылығымен, үстіге қонымдылығымен және экологиялық таза өнім болуымен ерекшеленеді».

ОҚТО бас инженері Қанат Шайзанов та осы пікірмен келіседі, ол ұлттық костюм киген кезде оның көз алдына балалық шақтың көріністері, атасы мен әжесінің бейнелері келетінін атап өтті. «Бір сөзбен айтқанда, ата-бабаларымызбен байланысты сезіндіреді», – деп қосты ол. – Ұлттық киім тек Наурызды ғана емес, сонымен бірге көктемнің келуін, құдалық, үйлену тойлары, туған күндер... т.б. мерекелерге тұспа-тұс келеді».

ОҚТО теміржол учаскесі учаскесінің аға шебері Әбусейт Бәкіров ұлттық костюм нені білдіретінін қысқа қайырды. «Бұл – ұлт үшін мақтаныш. Бұл – елдің географиясына қарамастан, ата-бабаларымыздың ерекше мәдениетімен бірлік».

«Ұлттық костюм – бұл жай ғана киім емес, ол өткеннің мәдени – рухани мұрасын сақтауға көмектесетін ұлттық тиесіліліктің жарқын көрсеткіші», – деп толықтырады ОҚТО ЕҚ және ТҚ аға инспекторы Наурызбек Күзенов.

Компанияның көпұлтты ұжымында барлығы мерекеге белсене қатысады. Көптеген адамдардың түрлі-түсті ұлттық киімдері көз қуантады.

– Мен ұлттық костюм киген кезде бауырлас қазақ халқының осындай бай тарихи мұраға ие болғанына мақтанамын, – деп атап өтті Сатып алу басқармасының сатып алу жөніндегі бас маманы Анастасия Ещенко. – Ал мен ұлттық киімді таңдап, кию арқыл осы үрдрісті жасы кіші іні-сіңлілеріме үлгі бола аламын. Меніңше, қазақтың ұлттық киімін, кез келген ұлттың киім киген әйелді кездестіру – бұл нағыз ғажайып көрініс. Қазір ұлттық костюм кию, мен үшін өзімнің қазақ халқына, оның салт-дәстүрлері мен құндылықтарына арттыру деген сөз. Қазақ киімі кигенге ыңғайлы және әшекейлері көп, ол көптеген рәміздерді қамтиды. Дәстүрлі ұлттық киімде халықты біріктіретін қасиеттер мен мәдени құндылықтардың байлығы айқын көрінеді».

– Ұлттық киім қазақстандықтардың ұлттық сипаты мен бірлігін бейнелейтін республикамыздың мәдениеті мен тарихының ажырамас бөлігіне айналды, – деп сенеді Каскад ГЭС инженері Наталья Митусова. – Этно-стильдегі киім Отанға деген сүйіспеншіліктің патриоттық сезімін дамытуға әсер етеді, елден тыс жерлерде өзінің ұлттық ерекшелігін көрсетуге мүмкіндік береді.

Энергетиктерге арналған ұлттық костюм күні әдеттегі жұмыс күні болса да, олар бос уақытында тамаша костюмдерді киіп, корпоративтік флэшмобқа қатысты. Олардың көңіл күйі мен рухты көтеретін әсерлері барлық ұжымды мерекеге жақындата түсті.