Толығырақ

24.08.2020

Өз ісінің нағыз шебері

Энергетикада кездейсоқ адамдар жоқ. Мұнда жанқиярлықпен жұмыс істейтін адамдар бар. Бүгін біз «энергетикалық командадан» осындай адаммен сөйлесетін боламыз. Бұл Евгений Найденко, 1-ЖЭО электротехникалық зертханасының өндірістік учаске шебері. Евгений-өрінбейтін майданның нағыз жауынгері. Жасына қарамастан, ол өз ісінің нағыз шебері

Биыл 1-ЖЭО-ға 85 жыл. Қандай ерекшеліктері бар? Сізге станцияда ең басты ұнайтыны?Алматы 1-ЖЭО қаладағы жасына қарай ең үлкен станция болып табылады және қала орталығында орналасқан. 1-ЖЭО ерекшелігі-біріктірілген құрылымдық схема. 1-ЖЭО-нің тағы бір ерекшелігі-градирняның болмауы, өйткені технологиялық процестің ерекшелігіне сүйене отырып, өндірілген бу тұтынушыға жіберілетін желілік суды жылытуға кетеді.Станцияның ең маңызды ерекшелігі-оның қызметкерлері, өйткені олар мейірімді және жанашыр мінезі бар жоғары білікті адамдар. Осындай адамдардың арқасында 1-ЖЭО осы күнге дейін бар.

Маған энергия өндіру процесін бақылау, осы процесс кезінде адамдар арасындағы өзара әрекеттесудің қалай жүретінін көру ұнайды, өйткені командада үйлесімді жұмыс болмаса, көрсеткіштердің баяулауы мен нашарлауына әкеледі. Бұл процеске қатысуды ұнатамын, өйткені сіздің жұмысыңыздың соңғы нәтижесі пайда болған кезде, өз маңыздылығыңыз туралы түсінік пайда болады және бұл нәтиже қазіргі қоғамның өмірлік маңызды бөліктерінің бірі болып табылады, одан әрі қуантады.

Сіздің 1-ЖЭО-дегі еңбек қызметіңіз туралы айтып беріңізші.

1-ЖЭО-ға мен 2014 жылы релелік қорғаныс және автоматика аппаратурасын жөндеу жөніндегі монтер болып келдім. Релелік қорғаныс саласындағы білімім аз болды, негізінен университетте алынғаны бар ғой, сонда да бастапқыда қиынға соқты. Біртіндеп ол жұмыс процесіне ене бастады, схемотехника саласындағы білім мен алдыңғы жұмыста алған практикалық дағдылар көмектесті. Тәлімгерлер мен әріптестердің арқасында ол тез үйреніп, қажетті білімін ала білді. Содан кейін инженер лауазымын ұсынды, бұл менің білімімді кеңейтті, жаңа процестерді түсіну мен жаңа жабдықтармен танысу. Қазір мен өндірістік учаскенің шебермін, бұл адамның мінез-құлқы қалыптасатын лауазым, тек өзі үшін ғана емес, басқа адамдар үшін де жауапкершілікті түсіну келеді. Шешім қабылдау және олардың салдары, жоспарлау және тағы басқалар үшін жауапкершілік, бұл өмірлік дүниетанымына да әсер етеді.

Сіздің алғашқы тәлімгерлеріңіз кім болды?

Мен 1-ЖЭО-да жұмысқа орналасқанымда көптеген қызықты және ерекше адамдармен таныстым, олардың арасында менің тәлімгерлерім Ізтелеуов Асылхан Қалықұлы болды, ол кезде өндірістік учаскенің шебері және электротехникалық зертхананың бастығы Иембердиев Сатыпалды Сабирович болды. Сол кісілердің көмегімен, қолдауымен менің релелік қорғанысқа жолым басталды. Тәлімгерлер маған релелік қорғаныс негіздерін үйретті, жеке тәжірибемнен реле жасаушы қандай қасиеттерге ие болуы керек екенін көрсетті. Атап айтқанда: схемаларды, құжаттаманы түсіну және қойылған сұрақтарға жауап таба білу, алынған ақпаратты сауатты және тиімді пайдалану, алынған ақпаратты есте сақтау.

Бір жағдай есімде, мен енді ғана жұмыс істей бастадым. Сатыпалды Сабирович релені бір қорғаныс панеліне бөлшектеуге тапсырма берді, өйткені реле уақытша орнатылды, ұзақ уақыттан бері жұмыстан шығарылды және жай ғана орын алды. Біз әріптесімізбен бірге тапсырма бойынша осы релені іздей бастадық. Барлық 220x80 см панельдерді қарап, дәл реле табылмады, тек бір рет бөлшектелген құрылғының іздері ғана көрінді. Бөлшектенген құрылғының іздерін көріп, , бастыққа  жұмысты орындалғанын айтуға тура жөнелдік. Әрине, кейін біз бұл әрекетімізге өкіндік. Себебі Сатыпалды Сабирович реле қай жылы орнатылғанын, қай жылы оны жұмыстан шығарғанын және оны ешкім бөлшектемегенін, релені іздеуге қайтадан жіберді. Ол аздай, 20 минут бойы біз әріптесімізбен қаншама жыл қызмет еткен беделді релейшіге дәлелдегіміз келгені, соңында басымыз салбырап іздеуді жалғастырдық. Нәтижесінде панельдің монтаждық жағынан төменгі сол жақ бұрышта реле табылды. Сол кезде мен осындай біраз жыл болған зат жайлы қаншама  ақпаратты есте сақтағанына таң қалғаным. Содан кейін де менің тәлімгерлерімнің қаншама жайттарды, кішкентай, бірақ маңызды, тіпті ұсақ қажет ақпараттарды есіне түсіріп, маңызды жұмыстарды атқарғанынына талай куәгер болғанмын. Осындай жағдайлардан кейін менің түсінгенім, релелік салада есте сақтау қабілеті өте маңызды екен.

Сіз станциямен қаншалықты тез таныстыңыз?

Жыл бойы өз жұмысымды орындау барысында үйренісіп кеттім. Мен негізгі жабдықтың орналасуы мен сипаттамаларын білдім, бірақ егер сіз станцияны жақсы білуіңіз керек болса, көп уақыт қажет, өйткені станцияның нақты өнімділігі көптеген қосалқы жабдықтарға байланысты және оны зерттеу көлемі тек практикамен келеді. Тіпті қазір мен станциялық жабдыққа қатысты жаңа ақпаратты білемін.

Неліктен реле жасаушылар ерекше ұжым деп аталады?

Релелік қорғаныс маманы жабдықты жөндеу және пайдалану кезінде өз жұмысын орындау кезінде көп нәрсені білуі және ескеруі керек. Бүкіл жабдықтың және оның жеке түйіндерінің жұмыс істеу принциптерін білу, өзгерістермен байланысты физикалық процестерді түсіну, ұсақ бөлшектер мен т.б. ұсақ  та болса ақпараттарды байланыстыра білу, нәтижесінде олардан ортақ көрініс құрастыру. Релелік қорғаныс маманы үшін қолмен ұқыпты жұмыс істей білу де қажет. Мысалға жабдықтың релелік қорғанысын тексеруді алсақ та болады. Қорғаныс тақтасында бірнеше реле бар делік. Олар сипаттамалары мен мақсаты бойынша түбегейлі ерекше болуы мүмкін. Ток түрі, өлшемі, тексеру кезіндегі дұрыс қосылу, жұмыс жылдамдығы, сүзгілердің болуы, бұрыштық сипаттамалары және т. б. Ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін жалған іске қосуларды болдырмау үшін қорғаныстың басқа құрылғыларға әсерін әрдайым ескеру қажет. Көптеген маңызды бөлік механикалық компонент болып табылады, онда байланыс беттерінің жағдайы, саңылаулар, қысқыштар және тағы басқалар туралы көптеген ерекшеліктер бар. Бүгінгі таңда компьютерлік бағдарламалармен жұмыс істеу қабілетін болу керек, өйткені қазіргі реленің басым бөлігі микропроцессорлар мен микроконтроллерлер негізінде құрылған, онда қосылу, сауатты баптау, оқу, параметрлер мен ақпаратты орнату қажет.

Сіздің жұмысыңыздың қай бөлігін жақсы көресіз?

Жұмыстың ең қызықты бөлігі-қорғауды тексеру. Пайдалы өткізілген уақыт, механизмдердің өзара әрекеттесуін көру, жабдықтың ауысуы, сағат механизмдерінің жұмысы, дыбыстық және жарық жабдықтарымен өзара әрекеттесу, схемаларды зерттеу. Мұндай күндері уақыт байқалмайды.

Оқып-түйгеннің көмегі тиді ма?

Егер университетте алған білімге келсек, есте қалғаны  терминология, жабдықтың графикалық белгілері. Жұмыстың барлық сипаттамалары мен принциптерін түсіну тәжірибеде келді. Мектептегі немесе басқа мекемелердегі кез-келген пәнді оқу кем дегенде аз, бірақ жадында сақталады және бір сәтте адам осы пәнге байланысты білімді қажет ететін жағдайға түседі. Сондықтан кейбір заттардың пайдасы жоқ деп айтуға болмайды.

1-ЖЭО жыл сайын жылыту маусымына дейін іске қосылады. Сіз үшін станцияның алғашқы іске қосылған күні есіңізде ме?

 Мен станцияның алғашқы іске қосылуын 2015 жылдың қазан айында көрдім, бірақ мен бұл оқиғаға ерекше мән бермедім, өйткені ол тек дайындыққа қатысты, содан кейін маған жауапкершілік аз болды. Станцияны іске қосуға алғаш рет қатысқан кезде, мен бұл ұзақ уақытты қажет ететін және жауапты процесс екенін түсіндім.

Станцияны іске қосуға қатысумен нені салыстыруға болады?

Мүмкін, ең жақын ұқсастық — бұл автокөлікпен алғашқы тәуелсіз сапар. Автокөліктің барлық тораптарын (дөңгелектер, фаралар, айналар және т.б.) тексеру, отынды тексеру, қозғалтқышты іске қосу, оның жұмысын бос жүрісте тексеру және орнынан қозғалту, ең бастысы автомобильді толық тоқтағанға дейін жұмыста барлық уақытта ұстап тұру қажет. Іске қосу сәттерінде әрдайым толқу және бәрі бірінші рет болады деп күту.

Жұмыс күніңізді сипаттап бере аласыз ба? Сіздің міндетіңіз?

Әдетте жұмыс күні күнделікті қалыпта өтеді. Жұмыстың міндеті-жоғары вольтты жабдықтың қорғанысы мен автоматикасын тексеру. Менің міндеттеріме бригаданың қауіпсіз жұмысын ұйымдастыру, жабдық құрылғыларының жұмысына талдау жүргізу, жүргізілген тексерулердің сапасын бақылау, параметрлердің берілген параметрлерге сәйкестігін бақылау, қажет болған жағдайда оларды кейіннен ауыстыра отырып, оларды реттеу немесе ажырату кіреді.

Энергетик мамандығы қаншалықты қауіпті?

Кез-келген қызметке байланысты қауіп факторының болуы кәсіптің ажырамас бөлігі болып табылады және сонымен бірге бірнеше жылдар бойы жинақталған ұрпақтар тәжірибесі осы тәуекелдерді азайтуға мүмкіндік береді. Энергетикада барлық тәжірибе әдебиетте жинақталған, оны жас мамандар өздерінің кәсіби жолының басында танысады. Бұл білімді алу және step by step режимінде практикада қолдану өз міндеттерін орындау кезінде өмірге қауіп төндіретін жағдайды болдырмау.

Өз міндеттерін сәтті орындау үшін энергетик қандай жеке және кәсіби қасиеттерге ие болуы керек?

Ең бастысы-өз жұмысыңыз өзіңізге ұнау керек, моральдық-еріктік қасиеттердің болуы, командада жұмыс істей білу, өз іс-әрекеттері үшін жауапкершілік алу, адалдық және ашық мінезді болу. Әрине, энергетик ретінде жұмыс істеу үшін әр лауазым үшін белгілі бір көлемде барлық техникалық заттарды білу қажет.

Сіздің мамандығыңызда ұнайтыны?

Бұл мамандық ойлау қабілетің үнемі жұмыс жасайды, көзқарасты кеңейтеді, жаңа пайдалы қасиеттерді дамытады.

Осы мамандық бойынша  жұмыс істеу үшін адамға қандай ерекше қасиеттер мен дағдылар қажет?

Релелік қорғаныс саласында есте сақтау қабілеті жоғары, әсіресе көзбен көрген нәрсеге қатысты, микро және макро масштабта шарлау мүмкіндігі, визуализацияның дамыған қабілеті қажет. Басқа мамандықтар сияқты, жаңашылдықтар мен технологиялар саласындағы үнемі мониторинг қажет, өйткені қазіргі ғылымның қарқыны таңқаларлық жылдамдыққа ие екені бәрімізге мәлім.

Сіздің қаламызда ерекше ұнататын жеріңіз бар ма?

Маған серуендеуге ыңғайлы жерлер ұнайды. Аллеялар, саябақтар, өзен жағалаулары сияқты. Қалада мұндай орындар жеткілікті, жасыл алаң ортасында немесе өзен бойымен ағынның шуылымен серуендегенде, қаланың қарбалас өмірінен кәдімгідей шаршағаның кетіп, демаласың. Ал егер сізге шулы орта қажет болса, әрқашан Арбат немесе сауда орталықтары бар.

Бос уақытыңызды қалай өткізесіз?

Әдетте бос уақытымда мен қалада велосипедпен таза ауада серуендеймін. Мүмкіндік болса, мен қаланың сыртына шығамын: дастархан жайып көкте демалу, балық аулау, тауға серуендеу, сарқырамалар. Ауа-райына байланысты,  кейде достарыңызбен үстел ойынын ойнауға да болады.

Түскі ас ретінде өзіңізбен оңай және қиындыққа соқпайтын қандай тағамға кеңес бересіз, тек бұл сэндвичтер болмауы керек.

 Оңай әрі қызық рецепт бар «Бөлкеде пісірілген жұмыртқа». Бөлке нанды алып, ортасын алып тастайсыз. Ортасына жұмыртқаны құйып, пеште бірнеше минут пісіруіңіз керек. Бірақ бұл негізгі нұсқа, өйткені сіз оған кез-келген нәрсені қоса аласыз. Егер сіз салауатты өмір салтын ұстанатын болсаңыз, қызанақ пен брокколи қосыңыз, ал егер етқұмар болсаңыз, орнына шұжық қоссаңыз да болады. Соңында бетіне үгітілген ірімшік салуға болады.

Егер сізде бір жаққа мүлдем тегін ұшуға мүмкіндік болса, қайда барар едіңіз?

Мен Оңтүстік Америкаға барар едім, Венесуэлада қызықты жер бар, Кататумбо өзенінде қызықты құбылысты байқауға болады. Найзағай разрядтарының таңқаларлық саны, табиғат қандай үлкен энергияға ие екенін көрсететін құбылыс шынымен таң қалдырады. Бұл құбылысты «Мәңгі көруге болатын үш нәрсе» тізіміне енгізуге болады.

Әрине, мен балалық шағым өткен Камчаткаға, Рыбачий ауылына барар ем. Бұл таңғажайып жер туралы сөзбен жеткізу қиын, оны өз көзіңмен көру керек.

Сіз қандай ерекше қасиетке ие болғыңыз келеді? Қазіргі уақытта маған ой күшімен тұрақты ток тізбектерінен жерге зақым келген жерді табу мүмкіндігі өте қажет, менің ойымша, мамандықтағы әріптестер менімен келіседі.

Егер сізде кез-келген үй жануарларын асырауға мүмкіндік болса, сіздің таңдауыңыз?

Сіз кішкентай, мамық жүнді қант поссумын көрдіңіз бе? Ұшатындар отбасынан шыққан мейірімді және жігерлі жануар, ол сізді түнімен ұйықтатпайды, өйткені бұл түнгі жануар. Поссумдардың ұраны: «Біз ұйықтамаймыз, сен деұйықтамайсың».

1-ЖЭО-ға, ұжымына  не тілер едіңіз?

Әрине, 1-ЖЭО-ның, оның барлық қызметкерлерінің өркендеуін, апатсыз жұмыс болуын тілеймін. Станцияны жаңа форматта заманауи жабдықтар, автоматика және реттеу жүйелері енгізіліп, өзгергенін көргім келеді. Жаңартылатын энергия көздерінен жаңа енгізулерментолықтырсақ.

туралы жаңа фоторубриканы бастаймыз.