ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ НЕГІЗГІ «ЛАСТАУШЫЛАРЫ»: ПАРНИКТІК ГАЗДАР. 2 БӨЛІМ

 «Адам. Қоғам. Табиғат» бөлімінде қоршаған ортаға әсер ететін негізгі «ластаушылар» парниктік газдармен танысуды жалғастырамыз.

Қазақстан Республикасы халықаралық процестердің толық құқықты қатысушысы ретінде орнықты дамудың жаһандық міндеттерін, оның ішінде климаттық проблемаларды шешуге белсенді түрде өз үлесін қосуда және көміртексіздендіру шаралары, инновациялық «жасыл» технологияларды енгізу және ішкі көміртегі нарығын дамыту арқылы ұлттық экономиканы көміртектен «тазарту» бойынша кешенді шаралар қабылдауды талап ететін айтарлықтай орасан зор міндеттемелерді алды.

Парниктік газдар шығарындыларын бақылаудың ұлттық жүйесін әзірлеу процесі 2009 жылы Киото хаттамасын ратификациялағаннан кейін 2010 жылғы маусымда басталды. Шығарындыларды бақылау жүйесі нарықтық тетік болып табылады, табиғат пайдаланушыларды жаңа, «таза» технологияларға инвестициялау, техникалық қуаттарды жаңарту, жаңа тиімді өндіріс құру жолымен парниктік газдар шығарындыларын азайтуға ынталандырады.

2018 жылдан бастап Қазақстан Республикасы өнім бірлігіне шаққандағы парниктік газдар шығарындыларының үлестік коэффициенттеріне негізделген квоталарды бөлудің жаңа қағидаты – квоталарды бөлудің ынталандырушы жүйесін енгізді. Өндірілген өнім бірлігіне парниктік газдар шығарындылары басқа кәсіпорындармен салыстырғанда жоғары болатын кәсіпорынға квотаның аз көлемі берілетін болады. Экологиялық жағынан аталған тәсіл «неғұрлым тиімсіз кәсіпорындарды үздік технологияларға көшуге, жаңғыртуға, парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі жобаларды жүзеге асыруға ынталандыруға мүмкіндік береді». Парниктік газдар шығарындыларында табиғат пайдаланушыларды шектеу жүйенің жұмыс істеу принципі болып табылады. Шығарындыларды олар үшін белгіленген шектен төмен етіп қысқартқан компаниялар «пайдаланылмаған» квоталарды басқа компанияларға сата алады. Квоталарды сатып алушылар негізінен сандық міндеттемелерін орындауда қиындықтары бар компаниялар болып табылады.

Шығарындыларға арналған квоталар саудасының қазақстандық жүйесі (СТВ КЗ) Дүниежүзілік банктің қолдауымен жұмыс істейтін Орталық Азия өңірінде кәсіпорындардың көміртегі саудасына қатысуын ынталандыратын тиімді тетіктің халықаралық деңгейде танылған тиімді тетігі ретінде шығарындылар саудасы жүйесін (СТВ) жетілдіру жөніндегі жұмысты жалғастыруды ұсынған бірінші болып табылады.

Қазақстан Республикасы шығарындыларды азайту жөніндегі орта мерзімді және ұзақ мерзімді саясатты, сондай-ақ 2030 жылға қарай ПГ шығарындыларын азайту жөніндегі іс-қимыл жоспарын әзірлеу үшін үлкен күш-жігер жұмсады.