Қоршаған ортаны негізгі «ластаушылар»: Парникті газдар. 1 бөлім

 «Адам. Қоғам. Табиғат» бөлімінде қоршаған ортаға әсер ететін негізгі «ластаушы»  заттармен таныса бастаймыз. Бұл парниктік газдар туралы болады.

Атмосферада парниктік газдардың болуы жер бетінен шығатын жылудың бір бөлігі жер бетіндегі ауа қабаттарында қалуының себебі болып табылады. Парниктік газдардың шоғырлануы неғұрлым жоғары болса, планета беті соғұрлым қатты қызып кетеді. Көптеген миллиондаған жылдар ішінде парниктік эффект тудыратын газдардың мөлшері жылу тепе-теңдігін сақтауға мүмкіндік беретін мәнге орнатылды. Адамзат өнеркәсіптің белсенді дамуына кіріспес бұрын, парниктік газдардың негізгі көздері мұхит бетінен булану, жанартаулық белсенділік және орман өрттері болатын.

Өнеркәсіптік дәуірдің басталуымен парниктік газдар атмосфераға қазбалы отынды (көмірқышқыл газы) жағу, күріш өсіру және мұнай өндіру (метан), салқындатқыш заттардың ағып кетуіне және аэрозольдарды (фторкөміртектерді), зымырандарды (азот оксидтерін), автомобиль қозғалтқыштарының (озон) жұмысына байланысты ене бастады. Сонымен қатар, адамның өндірістік белсенділігі көмірқышқыл газының негізгі табиғи сіңіргіштері ормандар алабының азаюына әкелді.

 Парниктік газдар тізіміне келесі қосылыстар кіреді:

•  Су буы-ең көп таралған парниктік газ. Атмосферада оның шоғырланып өсуі туралы деректер жоқ.
•  Көміртегі диоксиді (көмірқышқыл газы) (СО2) — климаттық өзгерістердің маңызды көзі, ол жаһандық жылынудың 64% құрайды.

 Атмосфераға көмірқышқыл газын шығарудың негізгі көздері:

• қазба отынын өндіру, тасымалдау, өңдеу және тұтыну (86%);
• тропикалық ормандарды азайту және биомассаның басқа жануы (12%);
•  цемент өндірісі және көміртегі тотығының тотығуы. (2%)

Азот оксиді (N2O) — Киото хаттамасының маңыздылығы бойынша үшінші парниктік газ. Бұл жаһандық жылынудың шамамен 6% құрайды. Ол минералды тыңайтқыштарды өндіруде және қолдануда, химия өнеркәсібінде, ауыл шаруашылығында және т. б.

Перфторкөміртектер (PFU) - көмірсутекті қосылыстар, онда фтор көміртекті ішінара алмастырады. Бұл газдардың шығарылуының негізгі көздері алюминий, электроника және еріткіштер өндірісі болып табылады. Гидрофторкөміртектер (ГФҚ) - галогендер сутекті ішінара алмастыратын көмірсутекті қосылыстар.

Күкірт гексафториді (SF6) - электр энергетикасында электр оқшаулағыш материал ретінде пайдаланылатын парниктік газ. Шығарындылар оны өндіру және пайдалану кезінде пайда болады. Атмосферада өте ұзақ уақыт сақталады және инфрақызыл сәулеленудің белсенді сіңірушісі болып табылады. Сондықтан, бұл қосылыс, тіпті салыстырмалы түрде аз шығарындылармен де, болашақта климатқа ұзақ уақыт әсер етуі мүмкін.