АлЭС - Каскад ГЭС

Үлкен Алматы ө. Каскад ГЭС-нің құрылысы 1920 жылдың ГОЭЛРО жоспарымен қарастырылып қойған. Соғысқа дейінгі кезеңде Алматы қ. Электрмен қамтамасыз етудің жалғыз көзі Алматы ЦЭС-і болатын.

Ұлты Отан басталып кеткеннен кейін КСРО Қорғанысының Мемлекеттік Комитеті Үлкен Алматы ө. КСРО-ның батыс бөлігінен көшірілген зауыттар мен кәсіпорындарды электр энергиясымен қамтамасыз ету үшін гидроэлектрстанция каскадының құрылысы туралы шешім қабылданды.

Жобалау мен дайындық жұмыстары «Гидропроект» институтының ленинградтық бөлімшесімен 1942 жылы басталған еді, ал 1943 жылдың сәуірінен бастап тікелей бірінші электр станцияларының құрылысы басталды. Құрылыс 6 мыңнан астам қала тұрғындары, әскери қызметшілер, әскери тұтқындар, сотталғандар қатысқан халықтық құрылыс әдісімен жүргізілді. Жұмыстар әлсіз механизацияланған еді және барлық қиын операциялар негізінде қолмен істелді. Қиын жағдайлардағы қажымас еңбек 1944 жылдың сәуірінің өзінде пайдалануға келешек каскадтың алғашқысы - ГЭС-11 қосуға мүмкіндік берді, ол туралы 1944 жылғы 1 мамырда «Казахстанская правда» газетіне басып шығарған еді. Осы жылдың 5 және 17 қыркүйек аралығында тиісінше ГЭС-5 пен ГЭС-9 қалаға электр тоғын берді. Осы жылы ГЭС-6 мен ГЭС-7 құрылысы басталды, ал 1946 жылы аяқталды. 1948 жылдың наурызында ГЭС-8 пайдалануға енгізілді.

1943 жылдың тамызында «Қазақэнерго» құрылған Қазақ аудандық энергетикалық басқарма құрамына соғылып жатқан Каскад ГЭС-нің дирекциясы кірді. Сөйтіп Каскад Алматы ГЭС-терінің нақты құрылған күні ретінде «Қазақэнерго»-ның құрылған күнін атауға болады, ал нәтижесінде «Алматыэнерго» ЖПБ, «Алматыэнерго» ӨЭЭБ, АПК ЖАҚ – демек 1943 жыл. Дегенмен «Казахэнерго» құрамындағы кәсіпорын ретінде Каскад ГЭС-нің ресми құрылған күні – 1948 жылғы 9 тамызда қабылданды.

Электр станция каскадының бірінші кезегін құру негізінде энергия жүйесіндегі электр энергиясының тапшылығын жойған еді. Сонымен бірге Үлкен Алматы өзенінің гидро ресурстарын пайдалану жалғаса берді. 1953 жылдың қазанында пайдалануға қазіргі уақытқа дейін жұмыс істеп тұрған «Ансальдо Сан-Джиорджио» фирмасының үш итальяндық агрегаттарымен «Озерная» ГЭС-1 пайдалануға қосылды. ГЭС-1 бұрынғы КСРО (Н=532 м) бүкіл кеңістігіндегі ең жоғары қысымды гидроэлектрстанция болып есептеледі.

ГЭС-2 1959 жылдың шілдесінде енгізілгеннен кейін Үлкен Алматы Шатқалының энергия әлеуетінде пайдаланылатын гидростанцияның құрылысы аяқталды.

1950 мен 1960 ж.ж. кезеңінде Алматының энергия жүйесінің жалпы балансында Каскад ГЭС электр станцияларымен электр энергиясын өндіру 50 - 60 % құрады. Қазір «АлЭС» АҚ электр кешенінің жалпы көлеміндегі жыл сайын өндірілетін электр энергиясының үлесі 5-6 % аспайды.

Дегенмен, арзан электр энергиясын өндіруден басқа, Каскад ГЭС-і Алматы қ. оңтүстік бөлігін экологиялық таза сумен қамтамасыз етуде ғана маңызды роль ойнамайды, сонымен бірге энергия жүйелерінің ыдырауымен бірге, жүйеаралық байланыстардан айырыла отырып жүйелердің ауыр апаттар, көздерді толығымен жауып, жақын арадағы жылу электр станцияларының жеке қажеттіліктері үшін электр энергияның келуін қамтамасыз етеді. Мұндай жағдайдың туындау мүмкіндігі өмірмен, 1986 жылғы жүйедегі апаттардың оқиғаларымен расталған.

Каскад ГЭС АПК АҚ қайта құрылғаннан кейін 2007 ж. 15 ақпаннан бастап «Алматы электр станциясы» АҚ құрамында жұмыс істей бастады.

Орналасқан жері: Алматы облысы, Қарасай ауданы, Энергетик п., Энергетическая көш., 21
Тел. / факс: (+7727) 275-92-49 / 220-53-11